RSD (Rejection Sensitivity Dysphoria) Bij Volwassenen met ADHD: De Pijn van Afwijzing Begrijpen

Wat is RSD?

RSD of Rejection Sensitivity Dysphoria is een extreme gevoeligheid voor afwijzing, kritiek of het idee daarvan. Elke afwijzing voelt veel intenser dan normaal. Zelfs kleine opmerkingen kunnen diep binnenkomen.

Je voelt je snel afgewezen, ook als dat misschien niet de bedoeling was van de ander. Het is alsof je afwijzing niet alleen voelt, maar bijna lichamelijk ondergaat. Het raakt je diep en plots. Dit maakt sociale situaties moeilijk. Je bent altijd op je hoede voor kritiek, afwijzing of teleurstelling.

RSD is geen officiële diagnose, maar wordt door veel experts erkend als een serieus en pijnlijk fenomeen. Psychiater Dr. William Dodson noemt het “een kortsluiting van het emotionele brein.” De reactie is intens, snel en moeilijk onder controle te houden.

RSD uit zich vaak in twee richtingen: naar binnen (zelfkritiek) of naar buiten (woede of plots afhaken). Je kan jezelf volledig terugtrekken, of juist heftig reageren op iets kleins. Beide reacties zijn pogingen om jezelf te beschermen tegen meer pijn of schaamte.

Wat zijn de symptomen van RSD?

Je herkent RSD aan een combinatie van gevoelens en reacties.

• Je voelt je diep geraakt door kritiek, ook als die mild of goed bedoeld is.
  Voorbeeld: iemand zegt “misschien kan het anders”, en jij voelt het als complete afwijzing.
• Je piekert lang na over gesprekken.
  Voorbeeld: je blijft nadenken over één zin die iemand zei, alsof je iets verkeerd deed.
• Je hebt vaak de neiging om je terug te trekken.
  Voorbeeld: na een teleurstelling sluit je je af, of je kapt sociale contacten af.
• Je hebt een sterke drang om alles perfect te doen.
  Voorbeeld: je wil geen fouten maken, uit angst om afgewezen te worden.
• Je voelt je snel afgewezen, ook zonder duidelijke reden.
  Voorbeeld: iemand antwoordt kortaf, en jij denkt meteen dat die boos op je is.
• Je bent bang om nieuwe dingen te proberen.
  Voorbeeld: de angst om te falen of kritiek te krijgen houdt je tegen.

Belangrijk om te onthouden: je bent niet ‘te gevoelig’. Je zenuwstelsel is anders afgesteld.
Wat anderen makkelijk loslaten, blijft bij jou langer hangen.

Perfectionisme speelt vaak een rol hierin. Lees ook meer over ‘leven met ADHD en perfectionisme’.

Wat is de relatie met ADHD?

Als je als volwassene leeft met ADHD, is je zenuwstelsel gevoeliger afgesteld dan gemiddeld.

Volgens psychiater Dr. William Dodson, die uitgebreid schrijft over RSD op ADDitude Magazine, ervaart bijna 99% van volwassenen met ADHD RSD-symptomen, ook al wordt het niet altijd herkend. Je brein reageert niet alleen sneller, maar ook heftiger op sociale signalen.

ADHD maakt het lastig om emoties te reguleren. Daardoor voel je je sneller overweldigd bij kritiek of wanneer iemand afstandelijk doet. Door deze intense gevoeligheid ga je situaties vermijden. Je vermijdt nieuwe uitdagingen om geen risico te lopen op afwijzing of kritiek. En dat kan je groei belemmeren. Niet omdat je het niet kan, maar omdat de angst om te falen alles blokkeert.

Veel volwassenen met ADHD geven aan dat de emotionele impact van RSD hen zwaarder valt dan hun concentratieproblemen. De pijn van RSD zit dus niet alleen in wat anderen zeggen, maar vooral in hoe je brein die signalen verwerkt.

Je bent dus zeker niet zwak of overgevoelig. Je brein zit gewoon anders in elkaar. Dit vraagt meer begrip, in eerste instantie vooral van jezelf.

Tips om met RSD om te gaan als volwassene met ADHD?

1. Leer je triggers herkennen & begrijpen

Het eerste wat je kunt doen is ontdekken wat jouw afwijzingstriggers zijn. Let op situaties of opmerkingen die je pijn doen.

Bijvoorbeeld: een kortaf antwoord van iemand of een gemiste uitnodiging

Door deze momenten te herkennen begrijp je beter waarom je zo heftig reageert. Het helpt je om situaties minder persoonlijk te maken. Bewustwording is een krachtig wapen tegen de overweldigende emoties van RSD.

2. Oefen met zelfliefde & mildheid

Wees lief voor jezelf als je geraakt wordt door afwijzing. RSD is geen teken van zwakte, maar van een gevoelig brein.

Bijvoorbeeld: zeg tegen jezelf “Het is oké om hier pijn van te voelen.”

Zelfliefde helpt je om minder hard te zijn en rust te vinden in emotionele steun.

3. Probeer negatieve gedachten om te buigen

Je brein kan snel zwart-wit denken, zoals “Ik faal altijd” of “Niemand vindt mij leuk.” Probeer die gedachten actief te veranderen.

Bijvoorbeeld: stel jezelf vragen als “Is dit echt waar?” of “Wat is een andere uitleg?”

Door dit te oefenen, train je je brein om minder snel in de val van afwijzing te lopen. Zo houd je je emoties beter onder controle.

4. Communiceer over je gevoeligheid voor afwijzing

Het helpt om eerlijk te zijn over je RSD bij mensen die je vertrouwt. Leg uit dat je soms sterker reageert dan bedoeld. Dit kan misverstanden voorkomen en geeft je steun.

Bijvoorbeeld: zeg tegen een vriend “soms voel ik me sneller gekwetst, dat ligt niet aan jou.”

Je hoeft dit niet alleen te dragen. Samen sta je sterker!

5. Overweeg professionele begeleiding of therapie

RSD kan soms erg zwaar zijn, zeker als het je dagelijks leven belemmert. Een therapeut kan je helpen met technieken om emoties te reguleren.

Een cognitieve gedragstherapie (CGT) leert je anders denken over afwijzing.

Professionele hulp is geen teken van falen, maar juist van kracht. Het kan je tools geven om beter met RSD te leven en meer zelfvertrouwen op te bouwen.

Hoe wordt RSD vaak verkeerd begrepen?